Hitte heeft invloed op de gezondheid van mensen. Door klimaatverandering en de daarmee gepaarde toenemende temperaturen en de vergrijzing zal deze impact van hitte toenemen.

Hitte en klimaatverandering

In Nederland is de gemiddelde jaartemperatuur sinds 1901 met ruim 2°C toegenomen en in de afgelopen 30 jaar met gemiddeld 1,1°C gestegen. Nederland is daarmee twee keer zo snel opgewarmd als gemiddeld wereldwijd.  Onze zomers tellen meer zomerse dagen (temperatuur ≥25°C) en ook de maximum temperatuur neemt toe, met een piek van 40,7°C in 2019. Hittegolven nemen in duur en intensiteit toe en gaan vaak samen met periodes van droogte.

In de stad (bebouwde omgeving) zijn de gevolgen van hitte sterker merkbaar dan op het platteland (buitengebied), het zogenoemde hitte-eiland effect. In een versteende omgeving is er minder water om te verdampen, daardoor kan de zon lucht, gebouwen, wegen en stenen meer verwarmen. Ook de afkoeling door uitstraling na zonsondergang gaat minder makkelijk. De nachttemperaturen dalen hierdoor ook langzamer in de stad.

Hitte en gezondheid

Aanhoudende hitte vormt vooral een gezondheidsrisico voor ouderen, chronisch zieken, mensen met overgewicht en kinderen. Langdurig aanhoudende hitte kan leiden tot lichte klachten, zoals vermoeidheid en hoofdpijn. Maar ook tot ademhalingsproblemen en ernstige aandoeningen als hartfalen, met mogelijk levensbedreigende gevolgen.

In 2023 had Nederland ruim 1,6 miljoen inwoners van 75 jaar en ouder. Volgens de CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek) prognose zijn dat er in 2050 bijna 3 miljoen. De groep mensen die kwetsbaar is voor extreme temperaturen neemt door vergrijzing sterk toe.

Het risico op sterfte is het hoogst bij extreme hitte en extreme koude, maar loopt al op bij kleine afwijkingen van de ‘optimale’ temperatuur. In Nederland treedt de minste sterfte op bij een gemiddelde dagelijkse temperatuur rond de 17°C. De KNMI Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) klimaatscenario’s laten zien dat  in de periode tot 2050 het aantal sterfgevallen gerelateerd aan warmte toeneemt  en gerelateerd aan koude afneemt.               

Hitte beïnvloedt ook andere factoren die effect hebben op de gezondheid. Door droogte kunnen pollen langer in de lucht blijven hangen (geen uitwassing door regen). Door instraling van de zon kan er zomersmog door ozon ontstaan. En meer zon zorgt voor meer UV-blootstelling, die kan leiden tot huidkanker.

Hitte, welke maatregelen worden genomen?

Bij langdurige hitte treedt het Nationaal Hitteplan in werking, waarmee passende maatregelen genomen kunnen worden voor kwetsbare groepen. De beslissing om het Nationaal Hitteplan te activeren wordt genomen door het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) na overleg met het KNMI. Op het moment dat het Nationaal Hitteplan geactiveerd wordt geeft het KNMI code geel af voor hitte. Het KNMI kan vervolgens opschalen naar code oranje of rood, het opschalen naar code oranje of rood is op dit moment niet opgenomen in het Nationaal Hitteplan. Het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) heeft in 2024 het RIVM opdracht gegeven om het Nationaal Hitteplan te evalueren.

Vanuit het Nationaal Hitteplan wordt ten tijde van hitte geadviseerd om voldoende te drinken, jezelf koel te houden (luchtige kleding en rustig aan doen), je woning koel te houden en zorg voor elkaar te hebben.

Hitte in de woning kan op verschillende manieren worden tegen gegaan. Door maatregelen in het gebied, aan het gebouw en maatregelen die de gebruiker zelf kan uitvoeren.

• Bij gebiedsmaatregelen kunnen groen (bomen e.d.) en blauw (water) voor een verkoelend effect zorgen. De Atlas Leefomgeving laat het verkoelend effect van groen en water in stedelijke gebieden zien.
• Voor gebouwen is het belangrijk om de instraling van de zon te beperken. Schermen aan de buitenzijde van het gebouw leveren het beste resultaat.
• De gebruiker kan er voor  zorgen dat overdag de zon en warme lucht buiten het huis gehouden worden, terwijl in de avond en koelere nacht de ramen juist geopend worden om het huis te koelen.