Laatste wijziging op 13/02/2025
PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) zijn door de mens gemaakte stoffen, die van nature niet in het milieu voorkomen. Voorbeelden van PFAS zijn PFOA (perfluoro octanoic acid), PFOS (perfluoroctaansulfonaten) en GenX. PFAS hebben handige eigenschappen: ze zijn water-, vet- en vuilafstotend. Ze zitten in verschillende producten, waaronder smeermiddelen, (voedsel)verpakkingsmaterialen, blusschuim, anti-aanbaklagen van pannen, kleding, textiel en cosmetica. Ook worden ze gebruikt in verschillende industriële toepassingen en processen. PFAS kan in het milieu ((water)bodem, lucht, oppervlaktewater) terechtkomen bij de fabricage en vanuit (de verwerking van) afval van producten waar het in aanwezig is. Ook kan het in het milieu komen door gebruik van PFAS-houdende producten, zoals blusschuim, impregneermiddel voor textiel, smeermiddelen. Eenmaal in het milieu blijven ze daar aanwezig en kunnen via deze route terechtkomen in voedsel of drinkwater.
PFAS en gezondheid
Er kunnen PFAS zitten in verschillende producten zoals (voedsel)verpakkingsmaterialen, en kleding, waaraan iedereen wordt blootgesteld. Mensen kunnen in contact komen met PFAS door inademen, huidcontact en inslikken. De hoeveelheid die iemand inademt, aanraakt of inslikt, en hoe vaak of hoe lang dit contact duurt, is bepalend voor het risico op schadelijke gezondheidseffecten.
Van PFAS is bekend dat ze schadelijke effecten kunnen hebben op de gezondheid van mensen. In 2024 zijn de PFAS als groep aangemerkt als Zeer Zorgwekkende Stof (ZZS). De stoffen kunnen bijvoorbeeld effect hebben op het immuunsysteem, op de voortplanting en ontwikkeling van het ongeboren kind. Ook is bekend dat bepaalde PFAS een effect hebben op cholesterol in het bloed, effecten op de lever geven en nier- en testiskanker veroorzaken. De precieze eigenschappen verschillen per specifieke PFAS. De ene PFAS verspreidt zich bijvoorbeeld sneller of is schadelijker dan de andere PFAS. Ook zijn er heel veel PFAS waar nog weinig over bekend is. Van deze PFAS is dus niet duidelijk of ze ongewenste eigenschappen hebben. Wat vrijwel alle PFAS gemeen hebben is dat ze niet of nauwelijks afbreken in het milieu.
De aanpak van PFAS
- In het PFAS-onderzoeksprogramma van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) wordt onderzoek gedaan naar manieren om ervoor te zorgen dat mensen in Nederland minder in aanraking komen met PFAS. Dit onderzoeksprogramma loopt van 2023 tot en met 2026.
- In januari 2023 heeft Nederland samen met Duitsland, Denemarken, Noorwegen en Zweden een voorstel ingediend bij het Europees Agentschap voor Chemische Stoffen (ECHA; European Chemicals Agency) voor een uitgebreide beperking op het gebruik, de productie en het in de handel brengen van per- en polyfluoralkylstoffen (PFAS; Per- en polyfluoralkylstoffen) in de Europese Unie. Dit voorstel wordt momenteel op basis van informatie van belanghebbenden aangepast door de indieners en beoordeeld door de wetenschappelijke comités van ECHA.
Meer informatie over PFAS
- RIVM - PFAS
- RIVM - PFOA
- RIVM - GenX
- RIVM advies - Achtergrondwaarden voor PFAS in de Nederlandse landbodem
- RIVM (2018) - Mixture exposure to PFAS: A Relative Potency Factor approach
- Waar zit wat in - PFAS
- Bodemhelpdesk
- RIVM – Risicobeoordeling van blootstelling aan PFAS via voedsel en drinkwater in Nederland