Extreem weer

Een verkenning over de effecten van extreem weer op milieugezondheid en veiligheid

Verkenning effecten van extreem weer op milieugezondheid en veiligheid

In deze verkenning gaan we na wat de effecten zijn van de (ecologische) trend ‘toename van extreem weer’ beschreven vanuit de vijf verschillende perspectieven op milieugezondheid en veiligheid.

Gezondheidseffecten

Effecten van extreem weer op gezondheid

Warmere zomers en meer hittegolven leiden tot meer voortijdige sterfte en meer ziekte. Dit betreft vooral kwetsbare groepen, zoals ouderen, jonge kinderen, mensen met luchtwegaandoeningen en mensen met hart- en vaatziekten. Een periode van aanhoudende hitte leidt gemiddeld tot ongeveer 40 extra sterfgevallen per hittedag. Dit zal in de toekomst, bij een verder stijgend aantal hittegolven toenemen (VTV 2018).
Hitte kan een (tijdelijke) slechtere gezondheid tot gevolg hebben, bijvoorbeeld door huiduitslag, uitdroging, kramp, beroertes, nierfalen en ademhalingsproblemen.
Andere gezondheidsgerelateerde effecten zijn slaapverstoring, verminderde alertheid, gedragsverandering (agressie) en verminderde arbeidsproductiviteit.

Wateroverlast

Droogte

Door klimaatverandering zullen in de komende decennia ook vaker hevige buien optreden met wateroverlast tot gevolg. Als het rioleringssysteem deze hoeveelheden water niet kan verwerken, zal (een deel van) het rioolwater op straat of in het oppervlaktewater terechtkomen. Dit rioolwater is verontreinigd met ziekteverwekkers en kan diarree, overgeven, keelpijn of huidklachten veroorzaken als mensen hiermee in contact komen.
De focus van extreem weer richt zich hier primair op de gevolgen ervan door water en hitte. De risico’s als gevolg van wateroverlast (zowel teveel als te weinig) verschillen per lokale setting. In stedelijk gebied zijn er minder opslagmogelijkheden in de bodem, terwijl het landelijk gebied vooral te kampen zal hebben met de gevolgen van waterschaarste in droge periodes en mogelijk overlast rond de rivieren.
Ziekteverwekkers zoals de Legionella-bacterie groeien makkelijker in water in een warmer klimaat.

Perspectieven

Lokale leefomgeving
Zelf doen
Onzekerheden
Gelijke milieukwaliteit voor iedereen
Technocratie

Perspectief 1: Lokale leefomgeving

Introductie

De gevolgen van hitte en wateroverlast zijn lokaal goed zichtbaar. Binnen dit perspectief leidt extreem weer dan ook tot een roep om aanpassingen in de lokale leefomgeving. Iedere omgeving vraagt om een eigen, lokale fine-tuning. Stedelijke regio's ondervinden namelijk andere problemen dan suburbs, landelijke kernen, natuur- of industriegebieden. De aanpassingen die nodig zijn worden deels door de overheid georganiseerd. Maar ook bewoners zelf spelen hier een belangrijke rol.

Oorzaken tegengaan

Het is moeilijk om door maatregelen in de lokale leefomgeving de oorzaken van extreem weer tegen te gaan.

Beter omgaan met de effecten van extreem weer

Directe en indirecte gezondheidseffecten

Wat is de omvang van de impact

Perspectief 2: Zelf doen

bladibla

Vroegsignalen

Vroegsignalen die volgen uit deze verkenning

Als een gevolg van extreem weer zullen effecten op milieu, gezondheid en veiligheid in toenemende mate gekoppeld zijn aan een ruimtelijk conflict. Hierbij geldt dat het onvoldoende erkennen van het belang van landschappelijke waarden zal leiden tot toenemende medicalisering van de discussie;
Een gebrek aan participatie in de omgang met ruimtelijke conflicten zal leiden tot negatieve gezondheidseffecten door een gebrek aan controle;
Samen op trekken op platformen (energie, vervoer, delen), bij de inrichting van de lokale leefomgeving en in citizen science projecten ten behoeve van adaptatie- en mitigatiemaatregelen, heeft een positief gezondheidseffect;
Deze positieve gezondheidseffecten zijn ongelijk verdeeld en treffen vooral burgers met een hogere sociaaleconomische status;
Voor kwetsbare groepen in aandachtswijken zijn de gezondheidseffecten van extreem weer het groots. Met adaptatiemaatregelen is hier de meeste winst te halen;
Een toename van EMV, Laagfrequent geluid en trillingen door adaptatie- en mitigatiemaatregelen, zal leiden tot meer onverklaarde aan het milieu toegeschreven aandoeningen.

Referenties

Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (2018), Meer zicht op Mobility-as-a-Service. Inzichten uit Literatuur en focusgroepgesprekken. Den Haag: Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid
Aedes Magazine (2018, editie 3), Huizen verduurzamen. Op weg naar een CO2-neutraal 2050. Den Haag: Aedes
Brenninkmeijer, 2012 Omgaan met omgevingsrisico's en onzekerheden: hoe doen we dat samen? Essaybundel. Bureau KLB: Den Haag
European Environment Agency (2013). Late lessons from early warnings: science, precaution, innovation. Luxembourg: Publications Office of the European Union
Raad voor Ruimtelijk, Milieu- en Natuuronderzoek (2004). Nieuwe risico’s in ’t vizier? Lemma: Utrecht
European Environment Agency (2001). Late lessons from early warnings: the precautionary principle 1896-2000. Luxembourg: Publications Office of the European Union